दरभंगा
दरभंगा की स्थिति (Location of Darbhanga)
मुख्यालय (Headquarters) – दरभंगा
मंडल (Division) – दरभंगा
क्षेत्रफल (Area) – 2,279 वर्ग किमी
सीमा रेखा
पूर्व में – सहरसा
पश्चिम में – सीतामढ़ी एवं मुजफ्फरपुर
उत्तर में – मधुबनी
दक्षिण में – समस्तीपुर
राष्ट्रीय राजमार्ग (National Highway) – N.H.-105, N.H.-57
नदियाँ (Rivers) – कमला, बलन
दरभंगा की प्रशासनिक परिचय (Administrative Introduction of Darbhanga)
विधानसभा सीट (Assembly Seat) – 10 (केवटी, जाले, गौरा बौराम, बेनीपुर, अलीनगर, दरभंगा ग्रामीण, दरभंगा, बहादुरपुर, कुशेश्ववर अस्थान एस सी, हायाघाट)
लोकसभा सीट (Lok Sabha Seat) – 3 (मधुबनी, दरभंगा, समस्तीपुर)
तहसील / अंचल (Tehsil / Zone) –18 (सदर दरभंगा, बहादुरपुर, केवटी, सिंघवारा, जाले, मनीगाछी, तारडीह, बहेरी, हायाघाट, हनुमाननगर, बेनीपुर, अलीनगर, बिरौल, घनश्यामपुर, किरतपुर, गौराबौरम, कुशेश्वर स्थान, कुशेश्वर स्थान पूर्बी)
अनुमंडल (Subdivision) – 3 (सदर दरभंगा, बेनीपुर, बिरौल)
प्रखंड (Block) – 18 (सदर दरभंगा, बहादुरपुर, केवटी, सिंघवारा, जाले, मनीगाछी, तारडीह, बहेरी, हायाघाट, हनुमाननगर, बेनीपुर, अलीनगर, बिरौल, घनश्यामपुर, किरतपुर, गौराबौरम, कुशेश्वर स्थान, कुशेश्वर स्थान पूर्बी)
कुल ग्राम (Total Village) – 1277
कुल ग्राम पंचायत (Total Gram Panchayat) – 375
नगर निगम (Municipal Corporation) – 1 (दरभंगा)
नगर पालिका परिषद (Municipal Council) – 1 (बेनीपुर)
दरभंगा की जनसंख्या (Population of Darbhanga)
कुल जनसंख्या (Total Population) – 39,37,385
पुरुष जनसंख्या (Male Population) – 20,59,949
महिला जनसंख्या (Female Population) – 18,77,436
शहरी जनसंख्या (Urban Population) – 3,83,328 (9.74 %)
ग्रामीण जनसंख्या (Rural Population) – 35,54,057 (90.26 %)
साक्षरता दर (Literacy Rate) – 56.56%
पुरुष साक्षरता (Male Literacy) – 66.83%
महिला साक्षरता (Female Literacy) – 45.24%
जनसंख्या घनत्व (Population Density) – 1,728
लिंगानुपात (Sex Ratio) – 911
जनसंख्या वृद्धि दर (Population Growth Rate) – 19.47%
धार्मिक जनसंख्या (Religious Population)
हिन्दू जनसंख्या – 30,42,729 (77.28 %)
मुस्लिम जनसंख्या – 8,81,476 (22.39 %)
ईसाई जनसंख्या – 3,534 (0.09 %)
सिख जनसंख्या – 832 (0.02 %)
बौद्ध जनसंख्या – 245 (0.01 %)
जैन जनसंख्या – 236 (0.01 %)
दरभंगा के संस्थान व प्रमुख स्थान (Institution & Prime Location of Darbhanga)
शिक्षण संस्थान (Teaching Institute) – कामेश्वर सिंह दरभंगा संस्कृत विश्वविद्यालय, ललित नारायण मिथिला विश्वविद्यालय
धार्मिक स्थल (Religious Place) – कुशेश्वर स्थान, श्यामा मंदिर, शाही मस्जिद किलाघाट, चर्च स्थल, गुरुद्वारा
प्रसिद्ध स्थल (Famous Place) – कुशेश्वर स्थान पक्षी अभ्यारण्य, दरभंगा राज किला, अहिल्या स्थान
उद्योग (Industry) – पेपर मिल, सुगर, हैंडलूम
अन्य महत्वपूर्ण तथ्य - दरभंगा जिले का गठन 1 जनवरी 1875 को हुआ।
वर्तमान में यह जिला तीन अनुमंडलों अंतर्गत 18 प्रखंडो /अंचलों में बंटा हुआ है।
वैदिक स्रोतों के मुताबिक आर्यों की विदेह शाखा ने अग्नि के संरक्षण में सरस्वती तट से पूरब में सदानीरा (गंडक) की ओर कूच किया और विदेह राज्य की स्थापना की।
विदेह के राजा मिथि के नाम पर यह प्रदेश मिथिला कहलाने लगा।
13वीं सदी में पश्चिम बंगाल के मुसलमान शासक हाजी शम्सुद्दीन इलियास के समय मिथिला एवं तिरहुत क्षेत्रों का बँटवारा हो गया।
दरभंगा शहर 16वीं सदी में दरभंगा राज की राजधानी थी।
1845 इस्वी में ब्रिटिश सरकार ने दरभंगा सदर को अनुमंडल बनाया और 1864 ईस्वी में दरभंगा शहर नगर निकाय बन गया।
1875 में स्वतंत्र जिला बनने तक यह तिरहुत के साथ था।
1908 में तिरहुत के प्रमंडल बनने पर इसे पटना प्रमंडल से हटाकर तिरहुत में शामिल कर लिया गया।
स्वतंत्रता के पश्चात 1972 में दरभंगा को प्रमंडल का दर्जा देकर मधुबनी तथा समस्तीपुर को इसके अंतर्गत रखा गया
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें